W związku ze zmianami w prawie oświatowym i ograniczeniu dostępu do edukacji domowej polskim dzieciom mieszkającym za granicą pojawiło się dużo pytań i wątpliwości odnośnie tej formy edukacji. Uzasadniając reformę edukacji Ministerstwo Edukacji Narodowej odnosi się również do kwestii nauczania domowego. Chcemy przytoczyć najważniejsze wypowiedzi resortu i pokazać, że nie stanowią one uzasadnienia dla odebrania małym Polakom mieszkającym za granicą dostępu do jednej z form edukacji polonijnej.

• Stanowisko MEN: Dzieci polskie mieszkające za granicą nie podlegają obowiązkowi szkolnemu w Polsce – komunikat prasowy MEN dla PAP z dnia 13 lipca 2017 r.

Stan faktyczny: Zgodnie z art. 70 ust. 1 Konstytucji każdy ma prawo do nauki. Również art. 1 ustawy – Prawo Oświatowe stanowi, iż system oświaty zapewnia prawo każdego obywatela do kształcenia się w ramach polskiego systemu oświaty. Wyjazd za granicę nie oznacza utraty obywatelstwa. Przepisy prawa oświatowego (także te o obowiązku szkolnym) dotyczą wszystkich obywateli Polski. Również MEN w odpowiedziach na interpelacje poselskie wskazywał, iż w kwestii dzieci polskich mieszkających za granicą „realizacja obowiązku szkolnego (..) poza szkołą jest jedną z form realizacji tego obowiązku”[1]. Dodatkowo art. 40 Prawa Oświatowego stanowi, iż po wyjeździe za granicę rodzice są zobowiązani poinformować dyrektora szkoły rejonowej o realizacji obowiązku szkolnego za granicą.

• Stanowisko MEN: Edukacja domowa to rozwiązanie tylko dla dzieci w Polsce – minister Maciej Kopeć w wywiadzie dla Naszego Dziennika z dnia 24 września 2017 r.

Stan faktyczny: Edukacja domowa umożliwia realizację programu polskiej szkoły oraz uzyskanie świadectwa polskiej szkoły bez konieczności uczestnictwa w zajęciach w szkole. Dopiero zapisy, które weszły w życie 1 września uniemożliwiają rozpoczęcie edukacji domowej przez dzieci mieszkające za granicą. Również samo Ministerstwo zachęcało do obejmowania dzieci mieszkających za granicą, rozsyłając specjalne listy do wszystkich kuratoriów oświaty w Polsce. Pisma MEN dotyczące tej sprawy można znaleźć w zakładce „dokumenty” (www.edukacja-domowa-dla-polonii.pl/dokumenty).

• Stanowisko MEN: „Proszę powiedzieć w jaki sposób uczeń zamieszkały w Londynie korzysta z edukacji domowej w szkole na Podkarpaciu. (…) W jaki sposób korzysta raz w tygodniu z zajęć dodatkowych”. – minister Anna Zalewska w Sejmie w dniu 14 grudnia 2016 r.

Stan faktyczny: Uczniowie mieszkający za granicą raz w roku zdają egzaminy klasyfikacyjne w szkołach w Polsce. W egzaminach tych uczestniczyli w lipcu 2017 r. posłowie Dariusz Piontkowski i Bartosz Jóźwiak. Podczas egzaminów odbyły się również spotkania z rodzicami, podczas których przedstawiali oni w jaki sposób korzystają raz w tygodniu z zajęć dodatkowych w formie edukacji na odległość.

• Stanowisko MEN: Żaden kraj na świecie nie finansuje edukacji swoich obywateli mieszkających za granicą – minister Anna Zalewska w wywiadzie dla Radia Maryja w sierpniu 2017 r.

Stan faktyczny: Każdy duży europejski kraj (Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania, Włochy) finansuje edukację swoich obywateli mieszkających za granicą. Czyni tak również Polska finansując m.in. szkolne punkty konsultacyjne za granicą. Do tej pory jedną z form edukacji polonijnej była edukacja domowa. Teraz jednak te możliwości ograniczono.

• Stanowisko MEN: W ramach edukacji domowej dochodzi do nadużyć. Mówimy o kilkunastu przypadkach, w naszym przekonaniu dość poważnie sygnalizujących istnienie istotnych nadużyć – minister Anna Zalewska w wywiadzie dla Naszego Dziennika 14 stycznia 2016 r.

Stan faktyczny: W latach 2011-2017 odnośnie edukacji domowej dla Polonii odbyło się prawie 30 kontroli organów nadzoru pedagogicznego i organów kontrolujących prawidłowość wydatkowania dotacji. Kontrole te nie stwierdziły nieprawidłowości.

• Stanowisko MEN: Wystarczające rozwiązanie odnośnie edukacji dzieci polonijnych zapewnia Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (jednostka podległa MEN) – minister Anna Zalewska w Sygnałach Dnia Polskiego Radia w dniu 31 sierpnia 2017 r.

Stan faktyczny: ORPEG nie stanowi rozwiązania problemu dzieci polonijnych, gdyż w ramach ORPEG nie jest możliwa nauka przedmiotów ścisłych w języku polskim ani nie jest możliwe uzyskanie świadectwa polskiej szkoły. O tym, że nie jest to wystarczające rozwiązanie świadczy również fakt, iż z oferty ORPEG korzysta tylko ok. 600 dzieci. Natomiast z możliwość realizacji programu polskiej szkoły w trybie edukacji domowej korzysta ponad 10 razy więcej dzieci.

[1] Odpowiedź ministra Macieja Kopcia na interpelację posła PiS Marcina Horały nr 8022 z dnia 22 grudnia 2016 r. (Odpowiedź na interpelację nr 8022 – link)